Slechtziende deelnemer? Zo maak je je brainstorm toegankelijk

In mijn sessies gebruik ik vaak visuele hulpmiddelen, zoals tekeningen op flipovers, stickers met een kleurtje en beeldkaarten. Maar ja, niet iedereen kan (even goed) zien. Hoe zorg je ervoor dat iedereen mee kan doen?

Vorig jaar ontmoette ik Annita, die slechtziend is. Met de creatieve werkvormen die ik voor een brainstorm had bedacht, kon ze vrij weinig. Door elkaar heen rennen bij een kennismakingsspel? Geen optie. Post-its vol krabbels? Niet te lezen. Dat zorgde ervoor dat ik een inclusievere facilitator wil zijn. Daarom vroeg ik Annita of ik van haar ervaring mocht leren.

Ze nodigde me uit op de thee en legde een speciale bril voor me klaar. Eentje die je blik letterlijk verkokert. En wat je wel ziet, is vaag en nauwelijks scherp te stellen. Ik probeerde hem meteen uit en dat was, euh ja, verhelderend. Even naar de gang lopen werd een hele onderneming. 

Ik, met tunnelvisie

Van beeldkaarten naar textuurkaarten

Naast dat ik Annita wil begrijpen, wil ik leren hoe ik mijn werkvormen aan kan passen. Ik legde haar bijvoorbeeld mijn kunstkaarten voor, die ik vaak gebruik als gespreksstarter. Op de vraag ‘hoe was je week?’ koos Annita uiteindelijk een kaart met veel contrast, maar ideaal was het niet. Testronde twee: de kleurkaarten van Stormpunt. Dat ging al een stuk beter - daar zit geen detail in. Tot slot wilde ik Annita mijn textuurkaarten voorleggen. Daarmee experimenteer ik al een tijdje: kaarten die je kunt voelen in plaats van alleen zien.

Ik verzamel materialen als kurk, schuurpapier en verschillende soorten textiel. In plaats van een afbeelding kies je een oppervlak—ruw, glad, ribbelig, zacht—en koppel je daar een betekenis aan. Hoe voelde je week? Als bubbeltjesplastic of eerder als structuurbehang? Voor Annita werkte dit een stuk beter dan andere associatiekaarten. En wie weet, voegt het voor mensen die wel goed zien ook wel een nieuwe laag toe aan hun manier van associëren.

Een toegankelijk whiteboard

Losse post-its op vellen papier zijn niet toegankelijk. Doe je een sessie met iemand in de groep die slechtziend is, neem er dan een digitaal whiteboard zoals Miro bij. Met een losse tablet kun je dan gemakkelijk inzoomen. Gebruikt iemand voorleessoftware, dan kun je Miro beter links laten liggen en een gewoon Google Docs-documentje pakken. Werkt ook.

Check-ins en kennismakers waarbij zien geen rol speelt

• Golflengte: met verbeeldingskracht inschattingen maken van elkaar

• Pandverbeuren: kan tactiel heel goed werken
  

Tja.. aan dit rijtje moet ik werken. Dit is natuurlijk veel te kort.

Tips van Annita

• Zorg voor voorspelbaarheid en structuur. (gelukkig worden daar meer mensen blij van)

• Vertel wat er te zien is.

• Gebruik een voornaam als je iemand aanspreekt – "Jet, jij had een idee over X?" Dan weet je wie er aan het woord is en wanneer er antwoord van jou verwacht wordt.

Een inclusieve uitnodiging

Wil je iemand zich welkom laten voelen, dan begint dat al bij je uitnodiging. Zinnen die ik graag aan mijn uitnodiging toevoeg: ‘heb je een beperking waar ik rekening mee kan houden? Laat me weten wat jou helpt in een groepssetting, dan pas ik me daarop aan. Als je wilt dat de hele groep op de hoogte is, dan geef ik je de ruimte om het te delen.’ Dat geldt dus niet alleen voor visuele beperkingen. Al vind ik dat ik daarin een extra verantwoordelijkheid heb, omdat ik zo'n voorstander ben van visueel werken. Dan moet het wel écht werken voor iedereen.

Symbolen en kleuren

Er zijn talloze beperkingen om rekening mee te houden. Ook meer alledaagse, zoals kleurenblindheid. Zo koppel ik tegenwoordig niet meer zo snel een kleur aan een sticker, zoals rood is fout en groen is goed. In plaats daarvan gebruik een fineliner om een klein symbool zoals + of - erop te zetten. Gebruik ik kleur in een schema, dan check ik van tevoren of de kleuren genoeg contrasteren door een zwartwit-foto te maken.

Het grappige is dat oplossingen ook vaak werken voor mensen die daar tot dat moment niet zo bij stil hadden gestaan. Ze zouden uit zichzelf niet zeggen dat ze baat hebben bij veel structuur, maar doen het er toch heel goed op. Of hun ogen trekken sneller toe naar afbeeldingen met veel contrast. Of ze verwerken symbolen sneller dan woorden.

Ik heb hier nog veel in te leren. Ik sta open voor tips en ervaringen, dus als je hier over door wilt praten, mail me vooral. Want een ontoegankelijke brainstorm voor een slechtziende, dat wil ik niet meer. En voor welke beperking dan ook, natuurlijk.